[Theo dòng sự kiện] Tranh cãi cách dịch "Chúa Nhẫn"

banbaonylong · 1/2/13

Quyển 1 mang tên Đoàn hộ nhẫn của tập truyện nổi tiếng Chúa tể những chiếc nhẫn của tác giả J. R. R. Tolkien vừa ra mắt độc giả Việt Nam. Bên cạnh sự thích thú, phần biên dịch cuốn sách đã vấp phải những phản ứng trái chiều từ phía độc giả trẻ. Mấu chốt của vấn đề là: dịch tên riêng địa danh, nhân vật trong truyện hay để nguyên tên không dịch?

Để làm rõ vấn đề này, TT&VH có đi tìm hiểu và có cuộc trao đổi với đại diện nhóm dịch giả đã biên dịch bộ truyện.

1. Serie phim Chúa tể những chiếc nhẫn trước đây đã được rất nhiều người Việt yêu thích. Và nhiều người đã là fan của câu chuyện về nhóm người Hobbit này trước khi bộ truyện ra mắt ở Việt Nam. Cũng bởi thế, khi Nhã Nam ra mắt tập 1 của Chúa tể những chiếc nhẫn, độc giả đến chật kín.

"Điều khó khăn nhất đối với việc dịch bộ truyện này: đây là một tác phẩm lớn của nền văn học thế giới. Tầm vóc của tác phẩm và sự kỳ vọng của độc giả là sức ép không hề nhỏ đối với dịch giả" - dịch giả Đặng Trần Việt chia sẻ.

Quả vậy, ngay trong buổi ra mắt sách, độc giả của bộ truyện đã bất ngờ với những cái tên xa lạ: Bao Gai, Thun Đáy Khe, Hươu Bia Rum, Bõ Già, Hai Chân, Mỏ Cộ, Lộn Bao, Chặt Nịt Quần, Sắc Vải - Bao Gai, Đại Cồ, Bì Bợt, Mỏ Cộ, Chằm Lớn, Mỹ Nhi, Dãy Lộn Bao Bao Gai, Ấp Tuck, Ấp Hươu Sắc Vải Bao Gai trong cuốn sách.

Trong lễ ra mắt sách, một độc giả nam đã đứng lên chất vấn NXB về việc dịch tên. Lúc đó, đại diện Nhã Nam có trao đổi lại đồng thời cũng hẹn sau Tết Nguyên đán sẽ tổ chức một buổi tọa đàm quanh vấn đề này.

Nhưng sau đó, trên các trang diễn đàn mạng, những ý kiến trái chiều vẫn không dứt.

[CENTER][FONT=Arial][COLOR=#333333][SIZE=13px][FONT=Arial][COLOR=#333333][SIZE=13px][IMG]http://media.thethaovanhoa.vn/2013/01/31/06/54/651008c0857bebimg.jpg[/IMG][/SIZE][/COLOR][/FONT][/SIZE][/COLOR][/FONT][/CENTER]

2. Trao đổi với TT&VH, dịch giả Thu Yến, thành viên của nhóm dịch giả bộ truyện cho hay: “Hệ thống tên riêng trong Chúa tể những chiếc nhẫn lên đến con số nhiều nghìn, trong đó có chừng 900 cái tên sử dụng tiếng Anh, còn lại là các thứ tiếng do Tolkien tự sáng tạo ra như Quenya, Sindarin, Khuzdul…

Vì cuốn Chúa tể những chiếc nhẫn cũng được coi là bản dịch do Tolkien thực hiện từ văn bản cổ do Bilbo, Frodo và Sam soạn, nên tiếng Anh được Tolkien sử dụng để dịch tất cả những tên tuổi bằng Tây ngữ (ngôn ngữ chung). Ví dụ, Imladris trong tiếng Tiên, dịch sang Tây ngữ là Karningul. Tolkien đã “dịch” chữ Karningul này thành “Rivendell”. Ngay cái tên của nhân vật chính, Bilbo Baggins và Frodo Baggins, cũng là dịch từ tên Tây ngữ, Bilba Labingi và Maura Labingi”.

Cũng theo chia sẻ của dịch giả Thu Yến, Tolkien đã viết tài liệu Chỉ dẫn tên riêng trong Chúa tể những chiếc nhẫn dành cho người dịch, hướng dẫn cụ thể về từng trường hợp cần dịch, theo nguyên tắc: tất cả những gì không phải tiếng Anh trong nguyên bản, thì giữ nguyên; tất cả những gì là tiếng Anh trong nguyên bản, phải dịch ra.

Vì đó cũng là những tên Tolkien đã dịch từ Tây ngữ. Ông cũng nhấn mạnh sắc thái của những cái tên: cái thì hài hước gây cười, cái thì mang phong vị thi ca hay cổ xưa.

"Các độc giả đã quen tên tiếng Anh, khi thấy những tên đó trong một dáng vẻ mới tất nhiên sẽ bỡ ngỡ. Nhưng chúng tôi nghĩ không phải độc giả nào đã đọc sách cũng biết “Rivendell” nghĩa là “thung lũng nằm trong khe núi” (trong bản dịch là Thung Đáy Khe), hay Baggins là một cái tên quê kệch so với người bà con Sackville sang trọng hơn, tuy cả hai cùng là “túi” (bag/sack) (trong bản dịch là Bao Gai/ Sắc Vải)"- dịch giả Thu Yến cho biết thêm.

3. Nhóm dịch giả cũng cho hay, bộ sách Chúa tể những chiếc nhẫn được dịch và biên tập từ bản The Lord Of The Rings bìa mềm in ba tập, do HarperCollins phát hành năm 2002. Và ngôn ngữ nguồn của nhóm dịch giả là tiếng Anh. "Nếu đối chiếu được với các bản dịch khác thì rất tốt, nhưng những người dịch và biên tập viên chính của cuốn sách là “dân” tiếng Anh, nên việc đó cũng hạn chế.

Tuy nhiên, chúng tôi cũng theo dõi các tạp chí chuyên đề nghiên cứu về dịch thuật Tolkien, các website của cộng đồng hâm mộ Tolkien cùng các diễn đàn dịch thuật khác để biết những người “cùng cảnh ngộ” với mình đã tiếp cận các vấn đề mình gặp như thế nào, xử lý ra sao, chỗ nào xử lý rất thông minh, chỗ nào buộc phải dừng lại hoặc chọn một đáp án tạm thời chưa hoàn hảo…" - dịch giả Thu Yến cho biết.

Khi được hỏi về sự liên hệ mang tính "ăn theo" trong việc dịch tên thuật ngữ riêng của bộ truyện "Chúa nhẫn" với bản dịch Harry Potter rất thành công của dịch giả Lý Lan trước đó, dịch giả Thu Yến trả lời: “Thực tế, tất cả những người dịch tác phẩm thuộc các thể loại fantasy, khoa học viễn tưởng, xã hội viễn tưởng đều phải đối mặt với vấn đề chuyển ngữ với rất nhiều từ ngữ tác giả sáng tạo ra. Đây là vấn đề không chỉ với Harry Potter, Chúa tể những chiếc nhẫn mà là của cả Đấu trường sinh tử, Doaremon… Chúa tể những chiếc nhẫn hơi khác ở chỗ vấn đề đặt ra với tên địa danh, nhân vật chứ không phải phép thuật, chiêu thức, máy móc…”.

Dịch giả này cũng lý giải: "Có thể có nhiều độc giả chưa thích cách xử lý đó vì những ấn tượng lâu bền từ phim, hay cảm nhận cá nhân của họ về âm vang của những từ đó trong bản gốc tiếng Anh. Nhưng theo chúng tôi, vấn đề ở đây chỉ là thói quen tiếp nhận. Tôi cũng phải nói, có rất nhiều từ Tolkien sáng tạo ra bằng cách chơi chữ, ghép chữ, tạo thành những từ mà với người nói tiếng Anh cũng thực sự kỳ dị, lạ tai - tại sao lại đòi hỏi chúng phải đẹp, phải mượt, phải xuôi tai trong tiếng Việt?".

4. Còn về những dư luận cho rằng cuốn sách "dịch sai", "dịch ẩu", đại diện nhóm dịch giả chia sẻ: Dịch sai hay không cần phải có sự phân tích, đối chiếu và phản biện. Tuy nhiên, chắc chắn một điều là không hề có chuyện dịch ẩu...

"Tất nhiên, độc giả là người duy nhất có quyền quyết định cho bản thân mình xem cuốn sách có xứng đáng bỏ tiền ra mua hay không…"- dịch giả Thu Yến cho biết.
Click vào để xem đầy đủ nội dung...

Một số từ đã việt hóa "thô bạo":

Chương 1: Một bữa tiệc từ lâu trông đợi:

- Bilbo Baggins/ Frodo Baggins: Bilbo Bao Gai/ Frodo Bao Gai

- Bag End: Đáy Bao

- Hobbiton: Hobbit Thôn

- Shire/ The Shire: Quận

- Hill at Bag End: Quả Đồi khúc Đáy Bao

- Sackville-Bagginses: Sắc Vải-Bao Gai

- Bywater: Bờ Nước

- Gaffer (Ham Gamgee, cha Sam): Bõ Già (wtf??)

- Holman: già Ở Lỗ (sh*t!)

- Bagshot Row: Dãy Lộn Bao (m*, mấy người bị ngu tiếng Việt hả?)

- Họ nhà Brandybuck: Hươu Bia Rum

- Daddy Twofoot: Bố Hai Chân (bố tiên sư nhà mấy người ấy chứ ở đó mà bố)

- Buckland: Trấn Hươu

- Brandy Hall: Dinh Bia Rum

- Brandywine River: sông Bia Rum Đun

- Sandyman: Sạn Mịn (f*ck)

- Michel Delving: thị trấn Mỏ Cộ

- Westfarthing: Tổng Tây

- The Day (Bilbo's bday): Ngày N (là cái vẹo gì?)

- Mountain/Lonely Moutain: Ngọn Cô Độc

- Dale: Thung Lũng

- The Water: sông Cái Nước -___- bản dịch cũ là Con Nước

Click vào để xem đầy đủ nội dung...

Chương 2: Bóng ma từ quá khứ

- Mad Baggins (the nickname that other Hobbits call Bilbo): Bao Gai Điên

- Hundred-weight Feast (the annual bday party set by Frodo): Đại tiệc Trăm Cân

- The River (Brandywine River): sông Bia

- East - West Road: Con đường Đông - Tây

- The Grey Havens: Cảng Xám

- The Blue Moutains: Dãy Núi Lam

- The Enemy: Kẻ Thù

- The Land of Mordor: Đất Mordor

- Mirkwood: Rừng Âm U

- The White Council: Hội Đồng Trắng

- The Dark Tower: Tòa Tháp Tối

- The Dark Tower of Mordor: tòa Tháp Tối Đất Mordor

- Orc giữ nguyên

- Troll: quỷ khổng lồ

- The Green Dragon: Quán Rồng Xanh

- Tree-men: Người Cây

- The North Moors: Truông Bắc

- Overhill: Trên Đồi

- Northfarthing: Tổng Bắc

- The Bounders: Đội Biên Cảnh

- The White Towers: Ba Tháp Trắng

- The Fair Folk: dân Mỹ Tộc

- The Great Rings, the Rings of Power: những chiếc Nhẫn Báu, những chiếc Nhẫn Quyền Lực

- The dark power (not been caption in English ver.): Thế Lực Hắc Ám

- The Rings: Bộ Nhẫn

- The Wise/ the Council: Hội Đồng Thông Thái

- The Battle of Five Armies: Trận Chiến Năm Đạo Quân (bản dịch cũ hình như là Trận Chiến Năm Quân)

- Saruman the White: Saruman Áo Trắng

- The Common Tongue: Ngôn Ngữ Chung

- "This is the Master-ring, the One Ring to rule them all"

= "Đây là chiếc Nhẫn Chủ, Nhẫn Chúa thống trị tất cả"

- The Black Years: Những Năm Đen Tối

- Sauron the Great, the Dark Lord: Sauron Đại Đế, Chúa Tể Hắc Ám

- "Nine he gave to Mortal Men, proud and great, and so ensnared them. Long ago they fell under the dominion of the One, and they became Ringwraithsm shadows under his great Shadow, his most terrible servants." = "Chín Nhẫn hắn đã trao cho những Người Phàm, kiêu hãnh và vĩ đại, vì vậy mà đánh bẫy được bọn họ. Từ lâu bọn họ đã rơi vào quyền thống trị của Nhẫn Chúa và trở thành Ma Nhẫn, những bóng ma ở bên dưới cái Bóng Ma lớn là hắn, những đầy tớ khủng khiếp nhất của hắn."

- The Men of Westernesse: Con Người từ Tây Châu

- Gil-galad, Elven-king and Elendil of Westernesse: Gil-galad chúa Tiên và Elendil người Tây Châu

- The Great River Anduin: Sông Cả Anduin

- The Gladden Fields: Đồng Diên Vĩ

Click vào để xem đầy đủ nội dung...

chipxinh2310 · 1/2/13

Hồi trước nghiền xem phim này kinh khủng

kid99 · 4/2/13

Đúng là Việt Hóa thì tốt , nhưng việt hóa kiểu thô thiển , tối nghĩa như thế này thì thật sự là......quá bậy bạ , vớ vẩn , yếu kém. Thà để nguyên bản các địa danh , rồi dùng giải nghĩa còn hợp lí hơn.Đã vậy còn lấy cớ Việt Hóa 100% , sát với độc giả Việt Nam để bao biện nữa......Thật đáng thất vọng , ban đầu định mua đủ bộ , nhưng thấy dịch kiểu này thì.....dẹp !

Đăng Nhập hoặc Đăng Ký

[Theo dòng sự kiện] Tranh cãi cách dịch "Chúa Nhẫn"

banbaonylong Ko phải assmin

Xem thêm các chủ đề cùng chuyên mục

chipxinh2310 Thành viên cấp 4

kid99 Mới đăng kí

Ủng hộ diễn đàn

Dự án con

Box tiêu biểu

Giải trí

Đăng Nhập hoặc Đăng Ký

[Theo dòng sự kiện] Tranh cãi cách dịch "Chúa Nhẫn"

banbaonylong Ko phải assmin

Xem thêm các chủ đề cùng chuyên mục

chipxinh2310 Thành viên cấp 4

kid99 Mới đăng kí

Ủng hộ diễn đàn

Tìm kiếm hữu ích